Umowa o dzieło, zlecenie, o pracę, B2B. Czym się różnią? Jakie prawa zapewniają?

przez Karol Wawrzyniak · Opublikowano 5 czerwca, 2023 · Zaktualizowano 23 czerwca, 2023

Umowy cywilnoprawne

Umowy cywilnoprawne (czyli umowa zlecenie i umowa o dzieło) od lat budzą wiele kontrowersji. W założeniu miały być one np. sposobem na dorobienie do podstawowej pensji bez zbędnych formalności. Ich zastosowanie jest jednak często nadużywane przez pracodawców i zawierane niezgodnie z prawem.

W teorii osobie „zatrudnionej” w oparciu o umowę cywilnoprawną bliżej do przedsiębiorcy niż pracownika. Umowy cywilnoprawne zapewniają bowiem zleceniobiorcy lub wykonawcy umowy o dzieło daleko idącą niezależność. W przypadku umowy o dzieło wykonujący/ca może być rozliczany/a jedynie z efektu pracy (np. wykonanie mebla – który będzie tym „dziełem”). Natomiast w przypadku umowy zlecenie powinniśmy mieć do czynienia z wykonaniem krótkiej serii powtarzalnych czynności (np. roznoszenie ulotek). W żadnym z tych przypadków nie może być jednak mowy o włączeniu osoby wykonującej pracę w struktury firmy i ścisłemu podporządkowaniu pracodawcy czy np. kierownikowi – jak ma to miejsce w przypadku umowy o pracę.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową, która zapewnia najmniejsze prawa osobie, która ją zawiera. Nie zapewnia ona ubezpieczenia zdrowotnego, emerytalnego ani chorobowego.

Umowa o dzieło powinna dotyczyć konkretnej, pojedynczej usługi. Np. wykonanie mebla, naprawy, lub dzieła artystycznego.

Jednocześnie taka umowa zapewnia (przynajmniej w teorii) szeroką swobodę osobie wykonującej dzieło. „Pracodawca” nie może jej narzucać określonych godzin pracy lub miejsca wykonywania.

Jako że przy umowie o dzieło nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, od kwoty brutto wynagrodzenia odejmowana jest jedynie zaliczka na podatek dochodowy. Istnieje jednak wyjątek od tej reguły, kiedy podpisujesz umowę o dzieło z Twoim obecnym pracodawcą, u którego zatrudniony/a jesteś już na umowę o pracę. Takie działanie może mieć miejsce np. wtedy kiedy dorabiasz u obecnego pracodawcy wykonując inne zadanie niż to, które określa Twoja umowa o pracę. W dodatku jest do działanie jednorazowe. W takim przypadku dochód z umowy o pracę oraz umowy o dzieło sumuje się, a składki na ZUS i NFZ są odprowadzane od tego zsumowanego dochodu.

Praca na takiej umowie bardzo przypomina wykonanie usługi przez przedsiębiorcę lub np. sprzedaż pojedynczej rzeczy w sklepie. W żadnym wypadku umowa o dzieło nie powinna dotyczyć regularnej pracy w określonym miejscu i określonych godzinach.

Umowa zlecenie

Do umów cywilnoprawnych należy również umowa zlecenie. Od umowy o dzieło różni się ona tym, że czynności wykonywane przez zleceniobiorcę/czynię mogą być czynnościami powtarzalnymi i wykonywanymi przez pewien czas.

Ważny jest również fakt, że jest to umowa „oskładkowana” czyli zapewniająca ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i rentowe. Ubezpieczenie chorobowe jest w przypadku takiej umowy dobrowolne.

Warto także zaznaczyć, że zleceniodawca musi odprowadzać składki tylko wtedy, kiedy zleceniobiorca nie jest ubezpieczony na innej podstawie np. nie pracuje już na umowie o pracę lub nie uczy się.

Z tego względu szczególnie często „pracodawcy” zawierają tą umowę np. ze studentami, którzy są już ubezpieczeni – wtedy „pracodawca” nie musi opłacać składek.

Na umowie zlecenie i o dzieło nie przysługuje niestety płatny urlop wypoczynkowy, okolicznościowy ani urlop na żądanie.

Umowa o pracę

Jest to jedyna umowa, w przypadku której możemy mówić o zatrudnieniu i pracodawcy (dlatego w przypadku umów cywilnoprawnych brałem te słowa w cudzysłów). Umowa o pracę zapewnia pełne „oskładkowanie” czyli opłacenie przez pracodawcę składek: zdrowotnej, chorobowej, emerytalnej i rentowej. Ze składki chorobowej nie można zrezygnować będąc zatrudnionym na umowę o pracę. W odróżnieniu od umów cywilnoprawnych zapewnia ona także osobie zatrudnionej daleko idącą ochronę, którą gwarantują przepisy Kodeksu Pracy. Ta ochrona to m.in.:

płatny urlop,
ustalone godziny pracy,
regulacje dotyczące pracy w nocy,
obowiązkowe badania lekarskie,
określony przepisami okres wypowiedzenia umowy,
konieczność zatrudnienia na czas nieokreślony po 33 miesiącach pracy na czas określony lub po trzech umowach na czas określony,
dodatkowe przywileje dla osób z niepełnosprawnościami.

Umowa B2B

Osobnym rodzajem umowy jest umowa B2B. Termin ten często pojawia się w ogłoszeniach o pracę i bywa czasem nieco zagadkowy. B2B to skrót z j. ang. business-to-business. Oznacza to umowę pomiędzy dwoma firmami. W przypadku ogłoszeń o pracę najczęściej chodzi o długoterminową umowę między dużą firmą, a osobą prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą (czyli jednoosobową firmą). Zapisy takiej umowy mogą być właściwie dowolne. Ważne jest to, że osoba „zatrudniona” samodzielnie opłaca swoje składki zdrowotne i społeczne i muszą one być wliczone w wynagrodzenie. Sama wypłata jest natomiast wypłacana na podstawie faktury. Takie umowy są korzystne dla np. lekarzy, adwokatów, zaawansowanych programistów. W takiej formie najczęściej pracują także celebryci.

Pomimo, że każdy może założyć firmę i zawrzeć taką umowę, „pracodawca” nigdy nie powinien zmuszać potencjalnego pracownika do założenia firmy i przyjęcia takiej formy współpracy zamiast umowy o pracę.

Podsumowanie

Praca na umowach cywilnoprawnych może być dobrym sposobem na dorobienie do podstawowej pensji. Jednak w żadnym przypadku praca na w pełnym wymiarze godzin nie powinna być potwierdzona umową o dzieło lub zlecenie – tutaj zastosowanie może mieć jedynie umowa o pracę.

Również założenie własnej firmy musi być jedynie Twoją decyzją. Nikt nie może Cię do tego zmusić.

Jeżeli uważasz, że należy Ci się umowa o pracę, a pracujesz na podstawie umowy cywilnoprawnej lub B2B, możesz nawet pozwać pracodawcę do sądu, w celu przekształcenia Twojej umowy w umowę o pracę.

Nie bój się negocjować warunków z pracodawcą. Jeśli Twoje warunki zatrudnienia Cię nie zadowalają – szukaj innej pracy. Jeżeli znajdziesz alternatywę, możesz np. zagrozić odejściem i zażądać zmiany umowy.

Powrót