Po czym rozpoznać objawy mobbingu w pracy?

Wstęp

Mobbing w pracy to zjawisko o charakterze psychicznym, polegające na uporczywym i powtarzalnym dręczeniu pracownika przez inne osoby w miejscu zatrudnienia. Rozpoznanie objawów mobbingu jest kluczowe, gdyż konsekwencje tego zjawiska mogą być bardzo poważne dla zdrowia psychicznego i zawodowego pracownika, a także dla całej organizacji[1][3][6]. Już pierwsze sygnały powinny wzbudzić czujność zarówno pracownika, jak i pracodawcy, gdyż do faktycznego rozpoznania mobbingu niezbędne są jasno określone elementy i przesłanki.

Definicja i warunki występowania mobbingu

Mobbing w pracy oznacza uporczywe, często powtarzające się nękanie lub zastraszanie konkretnego pracownika. Takie działania prowadzą do jego poczucia poniżenia, ośmieszenia, izolowania lub wykluczenia z zespołu, a także do pojawienia się u niego obniżonej samooceny oraz przekonania o własnej niskiej wartości zawodowej[1][2][4]. Zjawisko to może pojawić się wyłącznie w zamkniętym środowisku zawodowym, gdzie występuje hierarchia i przewaga osób dopuszczających się mobbingu nad ofiarą, jak np. przełożony lub współpracownik o silniejszej pozycji[1].

Kryteria rozpoznania objawów mobbingu

Dla rozpoznania mobbingu konieczne jest spełnienie kilku kluczowych przesłanek. Przede wszystkim działania muszą być skierowane bezpośrednio przeciwko pracownikowi i wykazywać cechę uporczywości oraz, według obecnie obowiązujących przepisów, długotrwałości. Muszą one polegać na nękaniu lub zastraszaniu, które prowadzi do upośledzenia relacji zawodowych, poczucia poniżenia, ośmieszenia lub izolacji[3][6]. Ważnym kryterium jest także psychiczne cierpienie ofiary oraz spadek jej samooceny zawodowej.

Od 2025 roku w polskim Kodeksie pracy planowane są zmiany, dzięki którym z definicji mobbingu zostanie wyłączona konieczność długotrwałości, a działania nieintencjonalne także będą mogły zostać uznane za mobbing[7][8]. Pozwoli to na skuteczniejsze rozpoznawanie zachowań naruszających dobro pracownika.

Podstawowe objawy mobbingu

Mobbing manifestuje się szeregiem objawów, które można podzielić na kilka głównych kategorii. Do najważniejszych symptomów należą zakłócenie relacji interpersonalnych w miejscu pracy, wyrażające się poprzez mogącą mieć różną intensywność krytykę podważającą kompetencje, ignorowanie pracownika, upokorzenia publiczne i rozprzestrzenianie fałszywych informacji o danej osobie[3][6].

Dodatkowo istotnym sygnałem jest społeczne wykluczenie, czyli celowa izolacja ofiary od zespołu, brak dostępu do istotnych informacji, a także ograniczanie możliwości rozwoju zawodowego przykładowo poprzez blokowanie awansu lub utrudnianie pracy w codziennych obowiązkach[1][6].

Wszystkie te objawy wpływają na pogorszenie kondycji psychicznej pracownika, mogąc prowadzić do poważnych kłopotów zdrowotnych jak stres chroniczny, depresja czy zaburzenia lękowe[5].

Procesy i mechanizmy mobbingu

Mobbing opiera się na celowym i uporczywym powtarzaniu negatywnych działań, które eskalują w czasie. Typowym mechanizmem jest stopniowe izolowanie ofiary od życia zawodowego poprzez odsuwanie jej od istotnych zadań oraz kompromitowanie przed innymi pracownikami. Może to przybierać formę bezpodstawnej krytyki, stawiania wymagań przekraczających kompetencje czy systematycznego utrudniania wykonywania obowiązków[1][5][6].

Zasadniczym narzędziem jest tutaj przewaga wynikająca z hierarchii organizacyjnej oraz kontrola komunikacji – zarówno formalnej, jak i nieformalnej. Ofiara najczęściej nie ma możliwości skutecznego przeciwdziałania, gdyż sprawca (mobber) posiada silniejszą pozycję w strukturze organizacyjnej[1].

Wpływ mobbingu na zdrowie i funkcjonowanie pracownika

Konsekwencje mobbingu mają poważny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne ofiary. Stałe doświadczanie poniżania, zastraszania oraz wykluczenia powoduje chroniczny stres, a także może skutkować rozwojem zaburzeń adaptacyjnych, depresji, lęków i innych problemów zdrowotnych[5].

Mobbing prowadzi też do utraty zaufania do współpracowników i przełożonych, poczucia izolacji, a niekiedy nawet do odejścia pracownika z organizacji, co niesie również negatywne skutki dla funkcjonowania firmy.

Nowe regulacje i trendy w przeciwdziałaniu mobbingowi

Wprowadzenie nowych przepisów w zakresie mobbingu w Kodeksie pracy od 2025 roku może zasadniczo zmienić sposób rozpoznawania i zwalczania tego zjawiska[7][8]. Zniesienie wymogu długotrwałości oraz uznanie również nieintencjonalnych działań za mobbing spowoduje, że więcej przypadków niepożądanych zachowań będzie mogło zostać zidentyfikowanych jako mobbing zgodnie z przepisami prawa.

Biorąc pod uwagę powyższe, świadomość objawów mobbingu oraz umiejętność ich rozpoznania staje się obecnie niezwykle ważna dla wszystkich uczestników życia zawodowego – zarówno dla pracowników, jak i pracodawców.

Podsumowanie

Rozpoznanie objawów mobbingu w pracy wymaga uwzględnienia hierarchicznej struktury, uporczywości oraz wpływu negatywnych działań na sferę emocjonalną i zawodową pracownika. Kluczowe sygnały to pogorszenie relacji, publiczne poniżenia, ignorowanie, rozprzestrzenianie fałszywych informacji oraz wykluczenie społeczne. Aktualne trendy prawne wskazują na coraz szerszą ochronę ofiar mobbingu i większą odpowiedzialność organizacji za przeciwdziałanie tym praktykom[1][2][3][4][5][6][7][8].

Źródła:

1. https://interviewme.pl/blog/mobbing-w-pracy
2. https://www.ey.com/pl_pl/insights/law/mobbing-w-nowej-odslonie
3. https://pckp.pl/baza-wiedzy/definicja-legalna-mobbingu/
4. https://streswpracy.pip.gov.pl/docs/mobbing-i-jego-przejawy_art.pdf
5. https://www.uth.edu.pl/files/uth/ksiegowosc/R%C3%B3wni%20i%20r%C3%B3wnowa%C5%BCni/MOBBING-W-POLSKIM-SYSTEMIE-PRAWNYM.pdf
6. https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-co-to-jest-mobbing
7. https://www.apexnet.com.pl/blog/kadry-i-place/mobbing_w_polskim_prawie_pracy/
8. https://szkolenia.kipwa.pl/blog/nowa-definicja-mobbingu-projekt-zmian-przepisow-oraz-ich-znaczenie-dla-pracodawcy/