Jakie rodzaje urlopów przysługują Ci w pracy?

przez Karol Wawrzyniak · Opublikowano 8 września, 2023 · Zaktualizowano 4 sierpnia, 2024

Urlop wypoczynkowy

Nawet jeśli Twoja praca jest Twoją pasją, warto czasem od niej odpocząć. Służy do tego oczywiście urlop wypoczynkowy. Zasady jego udzielania reguluje Kodeks Pracy. Za urlop wypoczynkowy zawsze przysługuje Ci wynagrodzenie jak za normalny czas pracy. W zależności od różnych czynników ilość dni urlopu do wykorzystania w ciągu roku może się różnić. Podstawowy wymiar urlopu zależy od stażu pracy i wynosi:

20 dni urlopu wypoczynkowego na rok – jeżeli Twój staż pracy jest krótszy niż 10 lat.
26 dni – jeżeli Twój staż pracy jest dłuższy niż 10 lat.

Do stażu pracy wlicza się również czas nauki:

Ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej liczy się jako 3 lata stażu pracy,
Liceum ogólnokształcącego – 4 lata,
Technikum – 5 lat,
Studiów wyższych – 8 lat.

Oznacza to, że jeżeli ukończysz np. ukończysz studia i rozpoczniesz pracę, to pełen wymiar urlopu (26 dni) będzie Ci przysługiwał już po 2 latach pracy.

Kiedy urlop może być krótszy?

Od podanych wyżej zasad istnieje wyjątek. Zachodzi on wtedy, kiedy dopiero zaczynasz pracę u danego pracodawcy. Prawo do urlopu nabywasz wtedy z każdym rozpoczynającym się miesiącem i wynosi ono 1/12 rocznego wymiaru.

Np. jeśli rozpoczynasz pracę 1 lipca, możesz wykorzystać w tym miesiącu 1 lub 2 dni urlopu (w zależności od stażu pracy – 20 dni / 12 = 1,66 czyli jeden pełny dzień; lub 26 dni / 12 = 2,16 czyli 2 pełne dni).

Jeżeli nie wykorzystasz ani jednego dnia urlopu to np. we wrześniu (trzecim miesiącu pracy) przysługiwać Ci będzie już 5 lub 6 pełnych dni (1,66 x 3 = 5 lub 2,16 x 3 = 6,5).

Natomiast po rozpoczęciu nowego roku pracy u tego samego pracodawcy przysługiwać Ci będzie już pełen urlop od początku roku, czyli teoretycznie już w styczniu możesz wykorzystać 20 lub 26 dni urlopu (choć dni urlopu dobrze jest „oszczędzać”, w dodatku nie każdy pracodawca zgodzi się na tak długi urlop w styczniu 😉 )

Udzielenie urlopu wypoczynkowego

Wniosek o urlop powinieneś/aś złożyć do Twojego przełożonego w formie pisemnej. Pracodawca powinien Ci pozwolić na wykorzystanie całego przysługującego Ci urlopu w ciągu danego roku. Konkretny termin urlopu może jednak zostać odrzucony przez pracodawcę – najczęściej kiedy po prostu potrzebuje Cię on w pracy.

Urlop na żądanie

Urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego i wynosi 4 dni w roku. Innymi słowy 4 z 26 (lub 20) dni podstawowego urlopu wypoczynkowego możesz wykorzystać w dowolnie wybranym przez siebie terminie np. w przypadkach losowych. Urlop na żądanie musisz zgłosić pracodawcy najpóźniej w dniu w którym bierzesz urlop. Pracodawca może odmówić Ci urlopu na żądanie tylko jeżeli Twoja obecność w pracy jest niezbędna dla dobra zakładu pracy. Fakt ten musi jednak odpowiednio uzasadnić, a jeżeli uzasadnienie jest niewystarczające, pracodawcy grozi kara grzywny.

Co z niewykorzystanym urlopem?

Niewykorzystane dni urlopu przechodzą na następny rok. Musisz je wykorzystać do 30 września. Nie ma możliwości zamiany ich na np. ekwiwalent pieniężny. Jeżeli masz jeszcze urlop z poprzedniego roku, a zbliża się 30 września – pracodawca może wysłać Cię na urlop przymusowy.

Urlop dla osoby z niepełnosprawnością

Jeżeli posiadasz orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym lub znacznym mam dla Ciebie dobrą wiadomość! W takim wypadku przysługuje Ci dodatkowe 10 dni urlopu wypoczynkowego. Aby uzyskać dodatkowy urlop musisz przepracować 1 pełny rok po uzyskaniu orzeczenia o niepełnosprawności.

Urlop okolicznościowy

W przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności życiowych, oprócz urlopu wypoczynkowego przysługuje Ci również urlop okolicznościowy. Jego wysokość jest niezależna od stażu pracy, a wynagrodzenie za ten rodzaj urlopu jest liczone tak samo jak dla urlopu wypoczynkowego.

Urlop okolicznościowy przysługuje Ci w przypadku:

Twojego ślubu, urodzenia dziecka, śmierci i pogrzebu żony, męża, dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy – 2 dni,
Ślubu Twojego dziecka, śmierci i pogrzebu siostry, braty, teścia, teściowej, babci, dziadka lub innej osoby pozostającej na Twoim utrzymaniu – 1 dzień,

Inne sytuacje płatnej nieobecności w pracy

Prawo do wynagrodzenia zachowujesz także kiedy: udajesz się na badania lekarskie medycyny pracy – masz na to 1 płatny dzień, oddajesz honorowo krew – w tym przypadku przysługują Ci 2 dni wolnego – w dniu oddania krwi oraz w dniu następnym.

Urlop bezpłatny

Osobnym rodzajem urlopu jest urlop bezpłatny – w jego okresie nie otrzymujesz wynagrodzenia. Taki urlop może być udzielony tylko na życzenie pracownika. Pracodawca nie musi się zgodzić na taki rodzaj urlopu.

W trakcie urlopu bezpłatnego zachowujesz prawo do ubezpieczenia zdrowotnego jedynie przez pierwsze 30 dni – tak jak w przypadku rozwiązania umowy o pracę. Dodatkowo za ten okres pracodawca nie odprowadza składek na ubezpieczenie rentowe i emerytalne.

Podsumowanie

Ważne: opisane tu rodzaje urlopów dotyczą jedynie umowy o pracę, niestety nie obowiązują one w przypadku umów cywilnoprawnych.

Warto również wspomnieć, że podane ilości 20 oraz 26 dni urlopu są wartościami minimalnymi. Zdarza się, że pracodawcy udzielają urlopu wypoczynkowego w większym zakresie np. na stanowiskach narażonych na szczególne niebezpieczeństwo lub dużą odpowiedzialność.

Odrębną kategorią urlopów są urlopy związane z urodzeniem i wychowaniem dziecka czyli urlop macierzyński, ojcowski i wychowawczy. Opiszę je w osobnym poście.

Urlop nie zawsze musisz wykorzystać jako jeden lub kilka pełnych dni. Wielu pracodawców umożliwia również wykorzystywanie urlopu na godziny. Jest to wygodne wtedy, kiedy masz np. jakąś sprawę do załatwienia i nie potrzebujesz na to całego dnia.

Powrót