Standardowy czas pracy

Czas pracy na pełnym etacie powinien wynosić nie więcej niż 8 godzin na dobę i „przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5 dniowym tygodniu pracy” (Kodeks Pracy Art. 129).

Okres rozliczeniowy

Czas pracy liczy się w tzw. okresie rozliczeniowym. Może on wynosić od 1 do nawet 12 miesięcy. Czas pracy w okresie rozliczeniowym określa się mnożąc liczbę dni roboczych razy 8 godzin dziennego czasu pracy.

Np. w październiku 2023 ten czas wyniesie 22 x 8 = 176 godzin. Oznacza to, że możesz np. przepracować w jednym tygodniu mniej niż 40 godzin, w innym więcej, jednak łączny czas Twojej pracy w 1 miesięcznym okresie rozliczeniowym (w tym przypadku październiku 2023) powinien wynosić 176 godzin.

Nadgodziny

Według Kodeksu Pracy, dopuszczalny czas pracy w godzinach nadliczbowych może wynosić maksymalnie 8 godzin tygodniowo.

Za pracę w nadgodzinach przysługuje dodatkowo dodatek w wysokości 100% podstawowego wynagrodzenia, jeżeli przypadały one w:

• porze nocnej,
• niedziele i święta lub dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę i święta.

Za nadgodziny wypracowane w inne dni przysługuje Ci dodatek w wysokości 50% podstawowego wynagrodzenia.

Nadgodziny mogą być również „oddane” pracownikowi przez pracodawcę w postaci czasu wolnego.

Równoważny system czasu pracy

W pewnych uzasadnionych przypadkach możliwe jest przedłużenie dobowego czasu pracy do 12 godzin. Ten wydłużony czas pracy jest równoważony większą ilością dni wolnych lub krótszą pracą w inne dni, tak aby zachować przeciętnie 40-godzinną tygodniową normę czasu pracy i odpowiednią normę miesięczną (liczbę dni roboczych x 8 roboczogodzin). Taki system nosi nazwę równoważnego systemu czasu pracy. Musi on być rozliczany w okresie 1 miesiąca. (Dopuszcza się również okres rozliczeniowy 3 lub 4 miesięczny przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych).

Równoważny system czasu pracy przy dozorze urządzeń

Czas pracy w systemie równoważnym może zostać wydłużony do 16 godzin na stanowiskach dotyczących dozoru pracy maszyn i urządzeń. Warto zaznaczyć, że tak długi czas pracy w tym przypadku wynika z tego, że pracownik nie wykonuje wtedy męczących czynności, a jedynie nadzoruje prawidłową pracę systemów technicznych. Może to być np. praca w elektrowni.

W tym systemie czasu pracy pracownik otrzymuje dodatkowe uprawnienie do przedłużonego odpoczynku – jego czas musi wynosić co najmniej tyle godzin ile czas wcześniejszej pracy.

Równoważny system czasu pracy przy pilnowaniu mienia

Szczególnym rodzajem równoważnego systemu czasu pracy jest system czasu pracy przy pilnowaniu mienia i ochronie osób. W tym przypadku czas pracy może wynieść maksymalnie 24 godziny. Oprócz firm ochroniarskich taki system pracy może być stosowany w zakładowych strażach pożarnych lub służbach ratowniczych (dotyczy bardzo dużych zakładów np. kopalni, które posiadają własne służby tego typu).

Tak jak w poprzednim przypadku po dniu (lub w tym przypadku dobie) pracy, przysługuje czas odpoczynku co najmniej tak długi jak czas poprzedzającej go pracy (np. co najmniej 24 godziny odpoczynku po 24-godzinnej zmianie).

Praca w ruchu ciągłym

W instytucjach i zakładach pracy o szczególnym znaczeniu, w których praca odbywa się 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, takich jak szpitale, elektrownie itp. możliwe jest wprowadzenie systemu pracy w ruchu ciągłym. Taki system pracy charakteryzuje się następującymi zasadami:

• Tygodniowy czas pracy może wynieść maksymalnie 43 godziny.
• Dzienny czas pracy wynosi 8 godzin, jednak może zostać przedłużony do 12 godzin. Za każdą dodatkową godzinę pracy pracownik otrzymuje dodatek w wysokości 100% podstawowego wynagrodzenia.
• Okres rozliczeniowy czasu pracy w tym systemie wynosi 4 tygodnie.

Inne systemy czasu pracy

Oprócz opisanych istnieją również inne, rzadziej używane systemy rozliczania czasu pracy:

• System skróconego tygodnia pracy – np. praca 4 dni w tygodniu po 10 godzin.
• System przerywanego czasu pracy.
• System pracy weekendowej.

Czas odpoczynku

Niezależnie od przyjętego systemu pracy obowiązują następujące czasy odpoczynku:

Przerwa w ciągu dnia pracy:

• Jeżeli Twój dobowy czas pracy wynosi powyżej 6 godzin, przysługuje Ci jedna 15 minutowa przerwa.
• Jeżeli dobowy czas pracy jest dłuższy niż 9 godzin, przysługują Ci dwie 15 minutowe przerwy.
• W przypadku czasu pracy dłuższego niż 16 godzin, masz do dyspozycji trzy 15 minutowe przerwy.

Dzienny odpoczynek:

Pomiędzy zakończeniem dnia pracy, a rozpoczęciem następnego przysługuje Ci co najmniej 11 godzin odpoczynku. Np. nie możesz zakończyć pracy na drugiej zmianie o 23.00, a następnego dnia przyjść na pierwszą zmianę o 7.00. Możesz rozpocząć pracę dopiero o 10.00.

Odpoczynek tygodniowy:

Powinien przypadać w niedzielę i powinien wynosić najmniej 35 godzin. (Np. kończąc pracę w sobotę o godzinie 21.00, możesz przyjść do pracy dopiero w poniedziałek o 8.00 rano. Czas ten może być skrócony do 24 godzin w przypadku prowadzenia akcji ratowniczej, zarządzania zakładem w imieniu pracodawcy lub zmiany pory wykonywania pracy, przejścia pracownika na inną zmianę.

Podsumowanie

Pomimo, że system czasu pracy nie musi być ustalony np. w regulaminie pracy.

Przypadki pracy powyżej 12 godzin są możliwe jedynie przy nadzorze urządzeń lub ochronie osób i mienia. W żadnym przypadku jednak praca np. na produkcji, w usługach, obsłudze klienta, gastronomii i innych zawodach, które nie wiążą się np. z ratowaniem życia lub wspomnianym wcześniej nadzorem nad urządzeniami lub ochroną mienia i osób, nie może przekraczać 12 godzin (jedynie w przypadku systemu równoważnego czasu pracy).

Źródła:

https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-systemy-czasu-pracy-przewodnik

https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00133

https://www.pit.pl/umowa-o-prace/czas-pracy-i-odpoczynki-w-roznych-systemach-czasu-pracy-1005589

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf

https://www.grafikoptymalny.pl/blog/praca-w-ruchu-ciaglym/