Co to jest mobbing i jak go rozpoznać w miejscu pracy?

Mobbing w miejscu pracy to zjawisko, które coraz częściej stanowi realny problem w różnego rodzaju organizacjach. Powoduje poważne konsekwencje zarówno dla pojedynczych pracowników, jak i całych zespołów czy firm. Odpowiednie rozpoznanie mobbingu ma kluczowe znaczenie dla skutecznej ochrony zdrowia psychicznego i społecznego wszystkich osób w środowisku zawodowym już na wstępie[1][2].

Co to jest mobbing? – Definicja zjawiska

Mobbing zgodnie z Kodeksem pracy (art. 94³) to uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie pracownika, które powoduje jego poniżenie, ośmieszenie, izolację lub wykluczenie z zespołu, a także prowadzi do zaniżonej oceny swojej przydatności zawodowej[1][3][4][6]. W przeciwieństwie do zwykłego konfliktu mobbing jest systematyczny, długotrwały i zawsze pozbawiony podstaw merytorycznych. Jego istotą jest ciągłość, złośliwość i upokarzający charakter działań mających na celu obniżenie pozycji i wartości ofiary w oczach innych[3][5].

Pojęcie „mobbing” wywodzi się z naukowych badań nad agresywnymi zachowaniami zwierząt i zostało zaadaptowane do środowiska pracy przez psychologa Heinza Leymanna. Określa on mobbing jako szczególną formę psychicznej przemocy wykonywanej w strukturach zawodowych[4].

Podstawowe cechy i mechanizmy mobbingu

Charakterystyczne dla mobbingu są hierarchiczna struktura miejsca pracy oraz istnienie wyraźnych relacji władzy czy zależności. Sprawcą mobbingu (mobberem) może być zarówno przełożony jak i inny pracownik niezależnie od zajmowanego stanowiska[1]. Najważniejszymi elementami są: zamknięte środowisko pracy, przewaga pozycji czy władzy oraz celowe, powtarzające się działania mające na celu osłabienie pozycji lub autorytetu pracownika[3][5].

Zachowania mobbingowe polegają na cyklicznym stosowaniu negatywnych działań takich jak upokarzanie, krytyka, ignorowanie, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji czy wykluczanie z zespołu. Cecha kluczowa to powtarzalność, uporczywość i brak podstaw merytorycznych. Mobbing dotyka zarówno relacji między pracownikami jak i relacji podwładny-przełożony[2][5].

Mobbing różni się zdecydowanie od jednorazowych sporów czy konfliktów. Tylko działania powtarzające się, posiadające elementy psychicznego dręczenia i trwające przez dłuższy czas są uznawane za mobbing[3][5].

Jak rozpoznać mobbing w miejscu pracy?

Kluczowe dla rozpoznania mobbingu jest zidentyfikowanie systematyczności i uporczywości w działaniach przynajmniej jednej osoby wobec innego pracownika. Typowe objawy dotyczą zarówno sfery psychicznej jak i społecznej, i obejmują: poczucie wyobcowania, utratę motywacji, chroniczny stres i obniżone poczucie własnej wartości[2][4].

Mobbing charakteryzuje się jasno zarysowanymi fazami: początkowa eskalacja działań negatywnych, faza narastającej wrogości — oraz w końcowej fazie: izolacją i zaburzeniem zdrowia psychicznego pracownika[5]. Skutkiem często jest trwałe obniżenie samopoczucia oraz wypalenie zawodowe czy poważne zaburzenia zdrowotne, między innymi depresja lub nerwica.

Najważniejsze sygnały ostrzegawcze obejmują powtarzające się przejawy braku szacunku, złośliwe komentarze, pozbawiające uzasadnienia negatywne oceny pracy oraz wykluczanie z komunikacji w zespole[2][5].

Konsekwencje mobbingu dla jednostki i organizacji

Mobbing niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne, społeczne oraz zawodowe. Ofiary najczęściej doświadczają zaburzeń nastroju, chronicznego stresu i spadku wydajności pracy. Rozwija się u nich niechęć do środowiska pracy, pogarsza się samoocena, a konsekwencje mogą prowadzić do absencji lub poszukiwania zatrudnienia w innym miejscu[2][5][6].

Negatywny wpływ mobbingu dotyka także całej organizacji – prowadzi do wzrostu rotacji pracowników, pogorszenia atmosfery pracy oraz obniżenia efektywności zespołu. Przypadki mobbingu przyczyniają się do strat wizerunkowych i generowania kosztów związanych z absencjami oraz wdrażaniem działań naprawczych[2][6].

Jak skutecznie przeciwdziałać mobbingowi?

Świadomość mechanizmów mobbingu oraz szybie rozpoznanie jego przejawów umożliwiają wdrożenie skutecznych strategii prewencyjnych. Wśród najczęstszych narzędzi wymienia się wprowadzanie jasnych zasad etycznych, szkolenia antydyskryminacyjne oraz wypracowanie wewnętrznych procedur antymobbingowych[6]. Skuteczne przeciwdziałanie opiera się także na wsparciu osób poszkodowanych oraz egzekwowaniu odpowiedzialności służbowej w każdym przypadku potwierdzenia mobbingu.

Mimo że brak jednolitych ogólnopolskich statystyk, mobbing stanowi problem powszechny, a głównym wyzwaniem dla pracodawców pozostaje budowanie kultury otwartości i szybkiego reagowania na wszelkie przejawy nękania[2][5][6].

Podsumowanie

Mobbing w miejscu pracy to powtarzające się, długotrwałe i uporczywe działania o charakterze psychicznym, prowadzące do naruszenia godności i zdrowia pracownika. Jego rozpoznanie wymaga analizy systematyczności zachowań i ich wpływu na życie zawodowe i osobiste. Skuteczne przeciwdziałanie i budowanie kultury szacunku stanowi najważniejszy czynnik zmniejszający ryzyko wystąpienia mobbingu[1][2][3][4][5][6].

Źródła:

• [1] https://interviewme.pl/blog/mobbing-w-pracy
• [2] https://www.bhp-center.com.pl/czym-jest-mobbing-w-miejscu-pracy-definicja-mobbingu/
• [3] https://kadromierz.pl/blog/co-to-jest-mobbing-w-pracy-i-jak-mu-przeciwdzialac/
• [4] https://ivlo.gliwice.pl/wp-content/uploads/2024/05/Mobbing-definicja.pdf
• [5] https://streswpracy.pip.gov.pl/docs/mobbing-i-jego-przejawy_art.pdf
• [6] https://www.ey.com/pl_pl/insights/law/mobbing-w-nowej-odslonie